Wat is koninginnebrij ?
Koninginnebrij (koninginnegelei) is de beroemde substantie welke de werksterbijen tussen hun zesde en tiende levensdag produceren, als voedsel voor de larven, in het bijzonder aan diegene die bestemd zijn om koningin te worden. Wanneer dit voedsel, dat door de voedersapklieren afgescheiden wordt, aan jonge larven, gedurende gans hun ontwikkelingscyclus toegediend wordt, dan ondergaan deze fundamentele veranderingen.
Deze larven worden koninginnen en bereiken na vijf dagen 1700 maal hun begingewicht. Dit is een uniek fenomeen in de natuur.
Het wordt verwekt door koninginnebrij, een biologisch concentraat met zeer uitzonderlijke eigenschappen inzake prestatievermogen.
Koninginnebrij wordt afgescheiden door de in de kop van de jonge werksters gelegen voedersapklieren.
Larven worden door de voedsterbijen afwisselend met twee typen voedsel gevoed:
* een witte, melkachtige, ondoorschijnende substantie (hypopharyngeale en mandibulaire klier-secretie).
* een klare waterachtige substantie, dit is een mengsel van hypopharyngeale kliersecretie + honing.
Koninginnebrij bevat gelijke hoeveelheden van de witte en klare substantie.
Voor de ontwikkeling van een koningin is 1,5 gram brij nodig
(1 600 voederbeurten - duur: 17 uur).
Het product wordt in de moerdoppen gedeponeerd en wel in zulk danige mate dat de jonge koninginnelarf er gans haar larvestadium als het ware in "ronddrijft". Het is dit tijdelijk overschot aan koninginnelarvevoedsel dat kan geoogst worden.aangezogendoppen
Ook wordt de koningin tijdens haar leven uitsluitend met koninginnebrij gevoed.
Wat de eigenschappen en het nut van koninginnebrij betreft, is de belangstelling van de mens om koninginnebrij in zijn dieet op te nemen grotendeels te verklaren door het feit dat de koningin, die in tegenstelling tot de werksters enkel met KB gevoed wordt, vijf dagen eerder volwassen is en dubbel zoveel weegt als een werkster.
Ook het enorme verschil in levensverwachting is voor veel mensen een doorslaggevend argument: werksters leven in de zomer maar 6 tot hoogstens 8 weken; de moer (=koningin) leeft 3 tot 5 jaar.
Of men nu het een en het ander op de mens mag overdragen, is niet zo maar duidelijk en geenszins wetenschappelijk bewezen.
Zo is wel bewezen dat door het toedienen van koninginnebrij aan de zijderups haar levensduur, vruchtbaarheid en gewicht stijgt, maar dat dit ook zonder meer voor de mens zou gelden, is dus niet bewezen. (Idem Drosophyla melanogaster = bananenvliegje)
Samenstelling (R.B. Wilson American Bee Journal)
Water: 65,00 %
Koolhydraten: 12,49 %
Proteïnen: 12,34 %
As: 0,84 %
Vetten: 6,46 %
Onbekende stoffen: 2,84%
(= factor R)
Vitaminen in microgram per gram koninginnebrij:
B1 Thiamine of aneurine: 1,3
H Biotine: 3
B2 Riboflavine: 7,5
H1 Inositol: 125
B6 Pyridoxine of adermine: 8
Foliumzuur: 0,35
PP Nicotinamide: 39,5
Panthoteenzuur of Bios: 195
K.B. is de rijkste bron aan panthoteenzuur (Vit. B3)
E = vruchtbaarheidsvit.: aanwezig
A of anti-infectievit.: aanwezig
Ascorbinezuur (vit. C): sporen
De zuurtegraad (pH) bedraagt ongeveer 4.
De dichtheid is 1,1.
Fenolgeur
Bewaren
Koninginnebrij wordt best bewaard in bruinkleurige flesjes, goed afgesloten, beschut tegen licht en water. Studies van Dr. V. Smith, van de Universiteit van Cornwell (U.S.A.) januari 1959 hebben aangetoond dat koninginnebrij, dank zij zijn antibiotische eigenschappen, 12 tot 18 maanden kan bewaard worden. Zuivere KB wordt in de diepvriezer bewaard, brij gemengd met honing in de koelkast.
Gebruik en therapeutische waarde
Volgens sommigen oefent koninginnebrij een sterk stimulerende invloed uit op ons organisme.
We krijgen zogezegd nieuwe levenskracht toegediend, zodat onze lichamelijke en intellectuele prestaties er flink op vooruit gaan.
Voor diegenen die er echt in geloven, is koninginnebrij een aanrader voor mensen die vermoeid en depressief zijn, voor hen die jong en krachtig willen blijven of worden.
Zo wordt in ruime kringen aanvaard dat een gezondheidskuur met koninginnebrij ideaal is voor mensen die uitzonderlijke prestaties moeten leveren (sport, examens, herstel na ziekte of ongeval).
Ook in de duivensport, paardensport, ... wordt veelvuldig koninginnebrij aangewend ter verbetering van de prestaties.
Men neemt iedere morgen op de nuchtere maag, en dit gedurende enkele weken, een halve tot 1gram koninginnebrij en laat die smelten onder de tong.
Koninginnebrij zou mits een gepaste dosering een gunstig effect hebben op: moeheid, stress, bloedarmoede, zwakte, gebrek aan eetlust, gedragsstoornissen, chronische vermoeidheid, ouderdomsverschijnselen, sportprestaties, enz.
Koninginnebrij zorgt ook voor een meer optimistisch gevoel.
Koninginnebrij is een versterkend, prikkelend middel met beperkte uitwerking dat vooral in gecombineerde preparaten een eigen plaats heeft verworven; het heeft vooral een opbouwende en evenwichtige invloed op het menselijk organisme. Toch staan een aantal wetenschapslui er zeer kritisch tegenover.
Wegens de zeer evenwichtige verhouding aan vitaminen, eiwitten, suikers, minerale stoffen en vetten bezit koninginnebrij voor de mens een zeer hoge voedingswaarde, een aanrader voor het behoud van een goede gezondheid.
Koninginnebrij kan je het hele jaar door nemen.
Het oogsten van koninginnebrij
Vooreerst enkele bedenkingen:
Men moet over gezonde en dus zeer sterke volken kunnen beschikken;
desnoods moet men eerst, via verenigen van volken tot zulke sterke entiteiten met veel jonge bijen komen;
Zonder de nodige inspanningen en arbeid, geen redelijke opbrengsten;
Orde en alle stappen in het productieproces correct en stipt nakomen zijn dwingende vereisten. Als imker heb je hierin (bijna) geen maneuvreerruimte;
Volken die in zwermstemming verkeren, zijn uiteraard het best geschikt;
Indien men zelf niet meer over een vaste hand of een goed zicht beschikt, kan men voor wat het overlarven betreft ook beroep doen op een niet-imker, maar die man of vrouw zal dan over veel geduld en doorzettingsvermogen moeten beschikken, want tientallen larfjes overbrengen is geen sinecure.
De voorbereiding.
Om een zo groot mogelijke hoeveelheid koninginnebrij te oogsten, werken we steeds met zeer sterke, gezonde volken. Het is verloren moeite en weinig hoopgevend wanneer we voor de brijproductie flauwe, weinig ontwikkelde volken nemen.
Zwermlustige volken zijn aan te bevelen. Rassen of stammen die weinig doppen aanzetten tijdens de zwermperiode, zijn totaal af te raden.
Een maximale oogst aan koninginnebrij zal verkregen worden wanneer we de bijenkolonie in zwermstemming kunnen brengen.
Het pleegvolk moet vitaal, levenslustig en in volle ontwikkeling zijn. De beste pleegstemming wordt bereikt wanneer de eerste open koninginnecellen (speeldoppen) verschijnen. Veel uitlopend broed is een must voor een geslaagde koninginnebrijproductie.
Veel bijen betekent nog niet dat we een goed pleegvolk bezitten, vroeg in het voorjaar hebben we veel winterbijen maar het zijn jonge bijen die we nodig hebben. Een kleine dracht heeft een positieve invloed op de werkzaamheid van het pleegvolk.
Het belarven met de omlarfmethode
Met heel primitief materieel kunnen we ook heel goede resultaten bereiken:
een schuingesneden en wat gebogen lucifer
een spitsgesneden veer
een fijn penseeltje
een metalen staafje, aan het uiteinde afgeplat en gekromd.
Meer modern materiaal zijn de picking, waarvan de Zwitserse omlarflepel, ... zeer degelijk is. Bij deze laatste blijft door de hoekige ombuiging van het staafje het zicht op de celbodem vrij, wat een zeer groot voordeel is.
Ook de Chinese omlarfnaald is heel goed bruikbaar.
De dopjes zijn vervaardigd uit kunststof (plexiglas of polystyrol). De dopjes kunnen ook met behulp van een vormstokje gemaakt worden door de imker.De doppen worden met was aan de teeltlatten bevestigd en wat heel belangrijk is: we hangen ze, ter gewenning, één dag in een bijenvolk.
Vier dagen vóór het omlarven hangen we in het midden van het broednest van een sterk volk een ledig raam, dat reeds een paar keer belegd is.
Hier vinden we dan vier dagen later de gepaste larven.We verwijderen de bijen op dit raam met een veer of borstel; in geen geval de bijen er af schudden!
Nu worden de kunstdopjes belarfd.Een vaste hand en goede ogen zijn onontbeerlijk. Dit precisiewerkje dient niet per sé door de imker zelf uitgevoerd te worden. Het overlarven kan binnenshuis gebeuren, want de larven zijn zeer goed opgewassen tegen afkoeling en verhongeren doen ze ook al niet rap. De belarfde doppen kunnen probleemloos zonder bijen vervoerd worden.Wel moeten ze beschermd worden tegen rechtstreekse zonnestralen, m.a.w. tegen uitdrogen.
De techniek van het overlarven beschrijven is heel wat moeilijker dan het overlarven in de praktijk zelf! Het jonge werksterlarfje gaan we vakkundig overbrengen naar een van de kunstdopjes. Het raam met de jonge larven leggen we zo neer dat de larven goed zichtbaar zijn (hoek van ± 30°). We scheppen het larfje op aan de kromme kant van onder en leggen het voorzichtig neer in de dop. Het larfje ligt zo op de lepel, dat de uiteinden van het larfje over het lepeltje liggen, waardoor we het larfje gemakkelijk kunnen neerleggen op de bodem van de moerdop. Wanneer we meerdere pogingen moeten ondernemen om een larve op de picking te krijgen, zijn we beter dat we een nieuwe larve zoeken.
Wanneer alle doppen (± 45) belarfd zijn worden ze overgebracht naar het pleegvolk.
Oogsten van koninginnebrij in een moerloos volk.
Bij zeer sterke volken verschijnen reeds vroeg zwermdoppen. Een eerste beperkte oogst aan koninginnebrij is hier mogelijk. Wanneer een bijenvolk in zwermstemming is, kunnen we de koningin verwijderen (doden of op een zesramer zetten) en alle doppen verwijderen.
We zijn nu klaar om een aantal dopjes te belarven.
Het oogsten van koninginnebrij in een moerloos volk levert zeker en vast goede resultaten op, maar na een zestal oogsten wordt het de hoogste tijd om dit volk opnieuw te bemoeren. Vergeet ook de doppencontrole niet op de open broedramen! We hangen het raam met de moerdoppen midden het broednest.
Na drie dagen oogsten we de koninginnebrij.
Oogsten van koninginnebrij in de honingzolder van een moergoed volk.
De honingzolder bevat twee ramen open broed waartussen we de belarfde doppen zullen hangen. Voldoende voedsel alsook een raam met stuifmeel behoren tot de absoluut noodzakelijke ingrediënten van een geslaagde ingreep.
Willen we er zeker van zijn dat de doppen aangenomen worden, dan plaatsen we gedurende 12 à 24 uur een separator tussen honingzolder en broedkamer. We gaan er ons ook van vergewissen dat er zich veel jonge bijen in de honingzolder bevinden, daartoe schudden we meerdere ramen met jonge bijen uit de broedkamer af. Opgelet voor de koningin! We brengen de belarfde doppen in de honingzolder en sluiten af.
's Anderendaags wordt de separator vervangen door een koninginnerooster.
Drie dagen na het belarven gaan we koninginnebrij oogsten. Eventueel kunnen we prikkelen met deeg, bestaande uit: honing, biergist en stuifmeel.We gaan er ook voor zorgen dat we steeds op de dag van het oogsten, ½-daagse larven ter beschikking hebben, die we onmiddellijk aan het volk kunnen geven bij het oogsten van de koninginnebrij.
Het oogsten zelf van de brij.
Het beste ogenblik om te oogsten is de derde dag (na 60 uur) nadat de voedsterbijen met het voeden van de koninginnelarven gestart zijn. Op dat ogenblik is de hoeveelheid brij in de cellen maximaal.Wachten we langer dan wordt door de larve, die op dat ogenblik zeer sterk groeit, meer brij verorberd dan er door de voedsterbijen nog verstrekt wordt. Bij oudere larven bestaat het risico dat de darminhoud in de brij terechtkomt, wat niet bevorderlijk is de kwaliteit en het bewaren.
Voor het oogsten maakt men de teeltlatten bijenvrij door ze er af te borstelen of met een veer af te vegen. Een deel van de was wordt van de cellen verwijderd met een goed snijdend mes of scalpel.
Men verwijdert met een pincet of met de picking de larven uit de cellen. Hierna kan men de brij uitscheppen (met een uiteraard zeer klein lepeltje), met een pipet uitzuigen of met een echt zuigtoestel rechtstreeks in de daartoe geëigende recipiënten overbrengen.
Wegens de lage zuurtegraad van koninginnebrij is het gebruik van metalen ten sterkste af te raden.
De motor van een afgedankte koelkast of diepvriezer kan ons uitstekende diensten bewijzen bij het oogsten van koninginnebrij.
De geoogste koninginnebrij wordt zo snel mogelijk van lucht en licht afgesloten en afgekoeld. Zuivere KB bewaren we in de diepvriezer. KB gemengd met honing (3 gram KB in 80 gram honing) wordt best bewaard in de koelkast.